Bastığınız fotografın bir tarafı hep hafif bulanık mı? Gren yapısı bir kenara doğru biraz flulaşıyor diye mi düşünüyorsunuz? Agrandizör optiğiniz iyiyse o zaman muhtemelen elinizdeki agrandizörde parallelik ayarı yapmadınız.
Şu koca cihanda çok az agrandizörü kutusundan çıkartıp kurduğunuzda köşeden köşeye net baskı yapar, mutlaka kaba veya ince bir ayar yapmak gerekir. Bahsettiğim ayar da şudur: kart - optik - negatif düzlemi birbiriyle tam paralel olmalıdır. Eğer bu düzlemlerden biri - özellikle optik ve negatif düzlemi - diğerlerine paralel değilse baskının gren yapısı homojen olarak net olmaz ve bir taraf bulanık görünür. Bunun derecesi ayarın ne kadar bozuk olduğuna bağlı. Böyle çok fotograf gördüğüm için problemin yaygın olduğunu biliyorum. Bu yazıda işte bu kontrolü ve ayarı nasıl yapabileceğimize dair biraz el yordamı bir yöntem anlatmaya çalışacağım.
Mesela benim Meopta agrandizörü sıfır almıştım. İnsanın gönlü tabi kurulunca herşey cillop gibi olsun istiyor. Ama baskılardaki hafif fluluklardan ve bir iki kontrolden sonra anladım ki bu alette ayar mayar hak getire, her düzlem ayrı yöne bakıyor. Paralellik kontrolü için lazerli cihazlar falan varmış; ben burada biraz daha ilkel bir cihazla, su terazisiyle ayarı anlatacağım.
Kartı veya marjörü koyduğumuz tabla ile ilk kontrole başlayabiliriz:
Yanlamasına ve diklemesine tabla yere paralel olacak şekilde tablanın altına destekler koyduktan sonra biraz daha meşakkatli kısım başlıyor. Sütun tablaya dik mi? Veya bendeki gibi eğik sütunlu bir agrandizörünüz varsa kafa genel olarak tablaya paralel mi? Her agrandizör farklı olduğu için su terazisini nasıl kullanacağınıza, nereye yaslayacağınıza dair sizin yaratıcılığınız burada önemli. Ben mesela sütün ayağı ile tabla arasına, sütunu biraz daha arkaya doğru kaldıracak şekilde, eski kredi kartlarından kestiğim ince parçalar sıkıştırdım.
Ardından objektif düzlemini kontrol edeceğiz. Su terazisini adam gibi yaslayabileceğimiz yüzeyler bulmak insana yine fenalık geçirtebilir. Benim cihazda ben bunu aşağıdaki fotograflardan görebileceğiniz şekilde her iki yönde de kontrol ettim.
Son olarak da negatif düzlemini kontrol etmek gerekiyor. Bu kısım da zorlayıcı, benim Meopta'da en azından. Uzun deneme-yanılmalardan sonra negatif şasesinin altına aşağıda görebileceğiniz gibi birkaç kat bant yapıştırdım, böylece şasinin ön kısmını en fazla bir milimetre yükselttim. O kadarcık bir müdahale bile ciddi fark yaratabiliyor.
Bütün bu işlemler basit görünüyor ama benim birkaç saatimi aldı. Fakat dişinizi sıkıp bütün bu ayarları bir kez yaptınız mı, çekim ve baskı optiğiniz* iyiyse en uç köşelere kadar keskin (daha doğrusu greni keskin) fotograflar basabilmeniz gerekir.
Sizin bildiğiniz daha iyi yöntemler varsa mutlaka duymak isterim.
* Baskı optiğinizin kaliteli olmasını öneririm. Triplet denilen basit optikler genelde küçük boyutlu baskılar için kabul edilebilir sonuç verirken mesela 30x40cm baskılara çıktığınızda kenarlar bozulmaya başlar. Örneğin 50mm optikleri içinde Rodenstock Rogonar, Schneider Componar veya Nikon'un f/4.0 açıklıkta EL-Nikkor'unu önermem. Bunların yerine paraya kıyıp Schneider Componon, Rodenstock Rodagon, Nikon EL-Nikkor ama f/2.8 açıklıktaki versiyonu, veya bulabilirsiniz Minolta C.E. Rokkor çok daha iyi sonuç verir (yine 50mm optiklerden bahsediyorum).
